Wątroba to jeden z najbardziej wszechstronnych narządów organizmu – odpowiada za metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów, neutralizację toksyn oraz magazynowanie witamin. Jej przeciążenie może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i stopniowego uszkadzania struktury narządu. W Polsce problem stłuszczenia wątroby (MASLD, dawniej NAFLD) dotyczy nawet co czwartego dorosłego. Choroba przez lata może przebiegać bezobjawowo, a pierwsze sygnały – podwyższone enzymy wątrobowe, uczucie zmęczenia, dyskomfort w prawym podżebrzu – często wykrywa się przypadkowo.
Dieta wątrobowa nie jest kolejną modną dietą „detoksową”. To celowo opracowany sposób żywienia, mający zmniejszyć ilość tłuszczu w hepatocytach, złagodzić stan zapalny i poprawić parametry metaboliczne. Odpowiednio zbilansowany jadłospis może wspomóc leczenie, ale nie zastąpi diagnostyki i specjalistycznej kontroli lekarskiej.
Dla kogo dieta wątrobowa?
Najczęściej zaleca się ją:
- osobom ze stłuszczeniem wątroby (MASLD/NAFLD),
- pacjentom po przebytym ostrym zapaleniu wątroby,
- osobom z przewlekłym WZW B lub C w fazie wyrównanej,
- pacjentom po częściowych resekcjach wątroby,
- chorym z zaburzeniami metabolicznymi (otyłość brzuszna, insulinooporność, cukrzyca typu 2),
- jako czasowe wsparcie po dużych zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej, gdy konieczne jest odciążenie układu pokarmowego.
Nie każdy wymaga identycznych restrykcji – indywidualizacja planu jest tu kluczowa.
Podstawowe zasady diety wątrobowej
- Ograniczenie tłuszczów nasyconych – unikanie smażenia, tłustych mięs, pełnotłustych nabiałów.
- Białko, w każdym posiłku – 1,0–1,5 g/kg masy ciała/dobę, rozłożone równo w ciągu dnia.
- Węglowodany o niskim IG – pełne ziarna, strączki, warzywa; minimalizacja cukrów prostych.
- Cholina – składnik niezbędny do transportu tłuszczu z wątroby (jaja, ryby, rośliny strączkowe).
- Zakaz spożywania alkoholu – nawet niewielkie dawki mogą nasilać proces zapalny.
- Przyprawy wspierające detoksykację – kurkuma, imbir, czosnek, rozmaryn, oregano, cynamon.
- Regularność posiłków – 3–4 posiłki o podobnej wartości kalorycznej.
Tabela makroskładników – przykład (ok. 1 800 kcal/d)
| Składnik | Cel dobowy | Na posiłek (3–4 posiłki) |
| Białko | 90–110 g | 25–30 g |
| Tłuszcz | 40–50 g (≤10–12 g nasyconych) | 10–15 g |
| Węglowodany | 200–240 g (pełnoziarniste, warzywa) | 50–70 g |
(Wartości orientacyjne – indywidualizujemy je wg masy ciała, aktywności i chorób towarzyszących.)
7-dniowy jadłospis – 3 posiłki dziennie
(Proporcje dla osoby dorosłej o masie 60kg; białko odmierzane, tłuszcze głównie roślinne)
Poniedziałek
- Śniadanie: Owsianka na napoju owsianym z 150 g skyru, borówkami (50 g) i łyżką siemienia lnianego.
- Obiad: Pieczona pierś z kurczaka 120 g, kasza bulgur (70 g suchej masy), sałatka z rukoli i pomidora z oliwą (1 łyżka).
- Kolacja: Zupa krem z dyni, grzanka z chleba pełnoziarnistego, twarożek chudy 100 g z koperkiem.
Wtorek
- Śniadanie: Skyr (200 g) z gruszką i 10 g orzechów włoskich.
- Obiad: Pieczony dorsz 150 g, ziemniaki 200 g, surówka z kapusty pekińskiej.
- Kolacja: Soczewica duszona z warzywami (200 g ugotowanej), przyprawiona kurkumą i imbirem.
Środa
- Śniadanie: Omlet z 1 żółtkiem i 3 białkami, pomidor, kromka pieczywa żytniego.
- Obiad: Indyk duszony 120 g, ryż brązowy 70 g s.m., brokuł na parze.
- Kolacja: Sałatka z tuńczykiem w sosie własnym (100 g), fasolą czerwoną (60 g ugotowanej) i świeżymi warzywami.
Czwartek
- Śniadanie: Kanapki z chleba żytniego z hummusem (60 g) i ogórkiem.
- Obiad: Gulasz z ciecierzycy (200 g ugotowanej) z kaszą jęczmienną, sałatka z pomidora i natki.
- Kolacja: Jogurt naturalny (200 g) z truskawkami i płatkami owsianymi (30 g).
Piątek
- Śniadanie: Koktajl ze skyru (200 g), szpinaku (garść), kiwi i łyżeczki miodu.
- Obiad: Łosoś pieczony 120 g, puree z kalafiora, sałata z koperkiem i cytryną.
- Kolacja: Tofu (150 g) stir-fry z warzywami na 1 łyżce oliwy, ryż jaśminowy (70 g s.m.).
Sobota
- Śniadanie: Owsianka nocna z pestkami dyni (10 g) i malinami.
- Obiad: Pulpeciki z indyka (150 g) w sosie pomidorowym, makaron pełnoziarnisty (70 g s.m.).
- Kolacja: Sałatka grecka w wersji light (30 g sera feta, dużo warzyw, oliwki).
Niedziela
- Śniadanie: Jajecznica z 1 jajka i 3 białek, szczypior, pieczywo pełnoziarniste.
- Obiad: Zupa jarzynowa z dodatkiem piersi kurczaka (120 g), kromka chleba żytniego.
- Kolacja: Kanapki z pastą z tuńczyka (tuńczyk w sosie własnym + jogurt naturalny) i ogórkiem kiszonym.
Checklist – zakupy na tydzień – 20 produktów
- Pierś z kurczaka
- Indyk mielony
- Dorsz
- Tofu
- Jajka
- Skyr/jogurt naturalny
- Twaróg chudy
- Ciecierzyca
- Soczewica
- Fasola czerwona
- Płatki owsiane
- Ryż brązowy/jaśminowy
- Kasza bulgur/jęczmienna
- Chleb pełnoziarnisty
- Warzywa liściaste
- Brokuł/kalafior/dynia
- Pomidory/papryka
- Owoce jagodowe/kiwi
- Oliwa z oliwek
- Przyprawy: kurkuma, imbir, czosnek, rozmaryn, oregano, cynamon
Probiotyki a wątroba
Coraz więcej dowodów naukowych potwierdza, że stan mikrobioty jelitowej ma istotny wpływ na funkcjonowanie wątroby, zwłaszcza w przebiegu niealkoholowej choroby stłuszczeniowej (NAFLD/MASLD). Zaburzenia równowagi bakteryjnej jelit (dysbioza) mogą nasilać proces zapalny w wątrobie poprzez tzw. oś jelitowo-wątrobową. Dochodzi wtedy do zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej i przenikania do krwi lipopolisacharydów (LPS), które aktywują odpowiedź zapalną w hepatocytach.
Probiotyki – szczególnie szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium – mogą poprawiać szczelność jelit, zmniejszać stan zapalny oraz korzystnie wpływać na parametry metaboliczne (glikemię, profil lipidowy).
W praktyce klinicznej probiotyki traktuje się jako uzupełnienie diety wątrobowej, a nie jej substytut. Ważny jest wybór preparatu o udokumentowanym składzie i liczbie żywych kultur, najlepiej dopasowany do potrzeb pacjenta. Oprócz suplementów warto uwzględniać w jadłospisie produkty naturalnie fermentowane, takie jak kefir, jogurt naturalny, kiszona kapusta czy kimchi – o ile są dobrze tolerowane.