Znamiona skórne – choć często postrzegane jedynie w kategoriach estetycznych – mogą w niektórych przypadkach stanowić realne zagrożenie dla zdrowia. Profilaktyczne usunięcie podejrzanej zmiany może zdecydowanie podnieść wykrywalność ewentualnych chorób nowotworowych na wczesnym etapie. W niniejszym artykule przyglądamy się kluczowym etapom usuwania znamion – od pierwszej konsultacji dermatologicznej, poprzez analizę badania histopatologicznego, aż po odpowiednią pielęgnację rany. Wiedza ta pomoże świadomie przygotować się do zabiegu i zadbać o bezpieczeństwo oraz satysfakcjonujący efekt kosmetyczny!
Dlaczego usuwa się znamiona?
Wskazania medyczne
Z medycznego punktu widzenia, znamiona atypowe lub wykazujące cechy niepokojące (nierówny kształt, szybkość wzrostu, nieregularne zabarwienie, objawy krwawienia) budzą podejrzenie pod kątem transformacji nowotworowej, zwłaszcza w kierunku czerniaka. U około 3–4 tysięcy osób rocznie w Polsce wykrywa się ten złośliwy nowotwór skóry, a w skali Europy liczba ta sięga kilkudziesięciu tysięcy rocznie. Wczesne wykrycie i usunięcie podejrzanej zmiany znacząco poprawia rokowanie.
Względy kosmetyczne i profilaktyczne
Istnieją też sytuacje, w których znamiona stanowią dyskomfort estetyczny lub są narażone na ciągłe podrażnienia (np. podczas golenia twarzy czy noszenia odzieży). Chirurgiczne wycięcie takiej zmiany zapobiega ewentualnym mikrourazom i poprawia samopoczucie pacjenta. Ponadto dla osób z licznymi pieprzykami, regularna kontrola i ewentualne usunięcie wybranych zmian to istotny element profilaktyki przeciwnowotworowej.
Konsultacja dermatologiczna i badania
Dermatoskopia
Pierwszym krokiem jest konsultacja z dermatologiem, który ocenia charakter zmiany w badaniu dermatoskopowym. Urządzenie to umożliwia oglądanie naskórka w kilkunastokrotnym powiększeniu i rozpoznawanie cech atypowych, takich jak asymetria, nieregularne brzegi czy urozmaicony koloryt.
ABCDE znamion
Zgodnie z regułą ABCDE (Asymetry, Border, Color, Diameter, Evolving), lekarz ocenia stopień ryzyka zmiany. Jeśli zauważy się jakikolwiek czynnik budzący niepokój, specjalista często zaleca chirurgiczne usunięcie zmiany oraz przekazanie materiału do badania.
Dodatkowe testy
W rzadkich przypadkach, szczególnie jeśli pacjentka lub pacjent cierpi na schorzenia współistniejące lub ma bardzo liczne znamiona, dermatolog może zasugerować dodatkowe badania, np. oznaczenie markerów nowotworowych czy pogłębioną diagnostykę laboratoryjną. Nie jest to jednak standardem przy rutynowej ocenie pojedynczych zmian.
Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego
Wybór metody usunięcia
Najczęściej stosuje się konwencjonalne wycięcie chirurgiczne przy pomocy skalpela lub nożyczek chirurgicznych. W określonych sytuacjach możliwe jest usuwanie laserowe, elektrokoagulacja lub kriochirurgia. Decyzja zależy od umiejscowienia znamienia, jego wielkości, a przede wszystkim od wstępnej oceny charakteru zmiany.
Znieczulenie
Zazwyczaj procedurę wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, dzięki czemu pacjent nie odczuwa bólu. W przypadku bardzo rozległych zmian, bądź gdy pacjent szczególnie obawia się interwencji, możliwe jest zastosowanie sedacji lub – w rzadkich sytuacjach – znieczulenia ogólnego.
Jak wygląda zabieg?
Wycięcie zmiany i margines zdrowej tkanki
Lekarz nacina skórę tak, aby usunąć zmianę wraz z niewielkim marginesem tkanki zdrowej (zwykle 1–2 mm). Jest to kluczowe dla zapewnienia rzetelnego wyniku histopatologicznego, który potwierdzi bądź wykluczy charakter nowotworowy.
Zaopatrzenie rany
Po wycięciu zmiany rana jest zszywana – warstwa po warstwie, jeżeli jest to konieczne. Szwy są najczęściej usuwane po 7–14 dniach, zależnie od umiejscowienia znamienia i rozległości cięcia.
Badanie histopatologiczne
Wycięty fragment skóry wraz ze znamieniem trafia do laboratorium, gdzie zostaje poddany analizie pod mikroskopem. Wynik przeważnie jest gotowy w ciągu 2–3 tygodni. W razie wykrycia zmian atypowych chirurg może zalecić dodatkowe poszerzenie marginesu wycięcia.
Pielęgnacja rany i regeneracja skóry
Opatrunek i higiena
W pierwszych dniach po zabiegu kluczowe jest utrzymanie rany w czystości oraz regularna zmiana opatrunków. Lekarz może zalecić stosowanie specjalnych maści przyspieszających gojenie bądź płukanek antybakteryjnych. Podczas kąpieli należy chronić ranę przed bezpośrednim kontaktem z wodą lub mydłem, o ile tak wynika z zaleceń.
Ochrona przed promieniowaniem UV
Badania sugerują, że nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne może utrudniać gojenie i podnosić ryzyko powstania nieestetycznej blizny. Zaleca się unikanie opalania oraz stosowanie kremów z wysokim filtrem SPF przez co najmniej kilka tygodni po zabiegu.
Kontrola i usunięcie szwów
Pacjent powinien zgłosić się do lekarza w wyznaczonym terminie (zazwyczaj 7–14 dni od zabiegu) w celu oceny rany i ewentualnego usunięcia szwów. Dzięki temu specjalista może wykluczyć infekcje oraz skorygować proces gojenia, jeśli zachodzi taka potrzeba.
Wynik histopatologiczny i dalsze kroki
Po uzyskaniu wyniku histopatologicznego lekarz oceni, czy zmiana była łagodna, czy też stwierdzono w niej komórki atypowe bądź nowotworowe. W przypadku wykrycia dysplazji lub wczesnej fazy czerniaka, konieczne może być rozszerzone wycięcie marginesu bądź skierowanie na dalszą diagnostykę i leczenie, zależnie od zaawansowania procesu.